Czy ksylitol jest zdrowy? Badania i porównania

W ostatnich latach, ksylitol zyskuje coraz większą popularność, jako zamiennik zwykłego cukru w codziennej diecie. Jednakże, czy ksylitol jest zdrowy, a przynajmniej zdrowszy od tradycyjnego słodzidła? Sprawdziliśmy, co na ten temat mówią badania naukowe – przeczytaj, zanim zdecydujesz się kupić zapas ksylitolu.

Ksylitol – czym jest?

Ksylitol to cukier pozyskiwany z drewna brzozy fińskiej, przy wykorzystaniu zaawansowanej biotechnologii. Powstał w Finlandii, gdy podczas II wojny światowej kraj pogrążał się w kryzysie. Substytutem deficytowego w tym czasie zwykłego cukru, okazał się brzozowy słodzik. 

W warunkach laboratoryjnych, ksylitol wytwarza się z biomasy rolniczej, w procesie hydrolizy enzymatycznej, hydrolizy chemicznej, z wykorzystaniem drożdży. Od strony chemicznej, należy do cukrowych alkoholi (polioli). To ta sama grupa związków chemicznych do której zaliczają się m.in. maltitol, mannitol czy sorbitol.

Oznaczenie ksylitolu w składach produktów to E967. Na cukier brzozowy najłatwiej trafić w gumach do żucia, produktach typu light oraz landrynkach bez cukru.

Niewielka ilość ksylitolu występuje naturalnie w śliwkach, truskawkach, dyni i kalafiorze.

Ksylitol chiński a fiński

To, czy ksylitol jest zdrowy, zależy w pierwszej kolejności od pochodzenia słodzidła. Koniecznie zwróć na to uwagę, jeśli postanowisz wybrać ksylitol do swojej kuchni.

Mimo, że ksylitol to z założenia brzozowy cukier, na rynku zdarzają się chińskie podróbki – ksylitol z kukurydzy. Ksylitol chiński, wzbudza wiele wątpliwości – lepiej go nie kupować z uwagi na genetyczne modyfikacje kukurydzy chińskiej, obecność potencjalnie szkodliwych drożdży i generalnie… brak czegokolwiek zdrowego. Ksylitol fiński a chiński różnią się nawet smakiem.

Właściwości opisane poniżej odnoszą się do prawdziwego ksylitolu – fińskiego, z brzozy. Nie znajdziesz ich w ksylitolu kukurydzianym.

Właściwości cukru z brzozy

Oryginalny ksylitol jest prebiotykiem. Prebiotyki to składniki, które nie ulegają trawieniu, ale pobudzają mikroflorę jelitową do wydajniejszej pracy. 

Cukier brzozowy wspomaga wydzielanie hormonów jelitowych, więc spożywanie go jest sposobem na poprawę funkcjonowania układu trawiennego – m.in. zapobieganie zaparciom.

Ksylitol ma o 40% mniej kalorii niż tradycyjny cukier. Cechuje go niższy indeks glikemiczny – nie powoduje tak gwałtownych skoków cukru. Z tego względu, jest polecany osobom z insulinoopornością, a nawet diabetykom. 

Ksylitol może wpływać na obniżenie poziomu cholesterolu oraz trójglicerydów we krwi. Wymiana zwykłego cukru na ksylitol przydaje się więc w walce z otyłością (mniej kalorii), jak i jej kardiologicznymi konsekwencjami. Co więcej, ksylitol opóźnia opróżnianie żołądka, a to u wielu osób może przełożyć się na zmniejszenie apetytu w ciągu dnia i instynktowne jedzenie mniej – kolejny bonus do redukowania wagi.

Jeszcze jedna właściwość ksylitolu, o której mało się mówi – modulowanie układu odpornościowego. Zmniejsza ryzyko rozwoju infekcji dróg oddechowych, zapalenia zatok i zapalenia ucha środkowego.

Czy ksylitol jest zdrowy dla zębów? W tej kwestii, ksylitol jest bezkonkurencyjny. Okazuje się bowiem, że spożywanie cukru brzozowego zapobiega próchnicy oraz redukuje płytkę nazębną. Cukier brzozowy znajduje się przez to w wielu produktach do pielęgnacji jamy ustnej. Korzystne właściwości ksylitolu dla zębów wynikają z tego, że cukier brzozowy ma zdolność do wiązania się z jonami wapnia. To umożliwia remineralizację szkliwa.

Czy ksylitol jest zdrowy w porównaniu z cukrem?

Zdecydowanie tak. Ksylitol jest bardzo dobrym zamiennikiem na diecie bez cukru. O połowę mniejsza kaloryczność, niski indeks glikemiczny, zapobieganie próchnicy – w przeciwieństwie do cukru – wspomaganie pracy jelit i układu odpornościowego… Pod względem wpływu na zdrowie, ksylitol bije na głowę zwykły cukier.

Oczywiście, przy spożyciu ksylitolu należy zwracać uwagę na kalorie. Jest ich mniej w porównaniu z cukrem, ale są – i przy dużym spożyciu robią różnicę w makro. Cukier brzozowy jest w stanie popsuć dietę.

Poziom słodkości jest bardzo podobny. W smaku, ksylitol cechuje specyficzny chłód – cukier brzozowy wyraźnie odświeża jamę ustną. Wygląd do złudzenia przypomina zwykły cukier. Kaloryczność ksylitolu to 240 kcal na 100 g. Zwykły cukier ma aż 400 kcal na 100 g.

Czy ksylitol jest zdrowy w porównaniu ze sztucznymi słodzikami?

Sztuczne słodziki – m.in. aspartam, acesulfam, cyklamat i sacharyna – to kontrowersyjne dodatki do żywności. Ich pełny wpływ na zdrowie nie został jeszcze dokładnie poznany.

Pewne jest jednak to, że sztuczne słodziki są w najlepszym razie neutralne. W NAJLEPSZYM. Na pewno nie dają korzyści zdrowotnych. Wielu naukowców każe traktować sztuczne słodziki z dużą ostrożnością, a nawet zakazać stosowania ich w żywności.

Tak więc, czy ksylitol jest zdrowy w porównaniu z syntetycznym słodzikiem? Zdecydowanie tak. 

Negatywne efekty spożycia ksylitolu

W ogólnym rozrachunku, ksylitol wpływa pozytywnie na pracę układu pokarmowego. Jednakże, co za dużo, to niezdrowo. 

Nadmiar ksylitolu w jadłospisie może powodować dolegliwości trawienne – bóle brzucha i biegunki. Ile to jest za dużo, zależy od organizmu – jelita mogą różnie zareagować na ksylitol. W nadmiarze, wszystko szkodzi – nawet najzdrowsze rzeczy! 

Na szczęście, problemy gastryczne od nadmiernego spożycia cukru brzozowego szybko mijają, bez poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Ciągłe przedawkowywanie ksylitolu, pomimo dolegliwości trawiennych, może przyczynić się do rozwoju zespołu jelita drażliwego oraz kamicy nerkowej. 

Osoby, które już mają problemy z nadwrażliwymi jelitami, nie powinny po niego sięgać. Brzozowy cukier fermentuje w jelitach, a to potęguje nieprzyjemne dolegliwości.

Aktualnie, naukowcy nie znaleźli negatywnych efektów spożywania ksylitolu przez zdrowe osoby. Na rok 2022, ksylitol spożywany w rozsądnych ilościach jest bezpieczny, a wręcz zdrowy. Bez obaw mogą na niego stawiać dorośli, dzieci i starsze osoby.

Współczesny stan wiedzy wskazuje, że ksylitoljest zdrowy. Na wyrzuceniu z diety zwykłego cukru i zastąpieniu go ksylitolem skorzysta każdy. Trzeba przy tym pamiętać, że ksylitol ma kalorie, a spożywanie go w nadmiarze powoduje problemy trawienne.

A czy ten słodzik jest zdrowy w porównaniu z cukrem i syntetycznymi słodzikami? Tak. Na spożywaniu cukru bądź słodzików, organizm w żaden sposób nie skorzysta. Natomiast wybór oryginalnego cukru brzozowego niesie szereg korzystnych efektów.

Bibliografia:

Ur-Rehman S, Mushtaq Z, Zahoor T, Jamil A, Murtaza MA. Xylitol: a review on bioproduction, application, health benefits, and related safety issues. Crit Rev Food Sci Nutr. 2015;55(11):1514-28. doi: 10.1080/10408398.2012.702288. PMID: 24915309.

Salli K, Lehtinen MJ, Tiihonen K, Ouwehand AC. Xylitol’s Health Benefits beyond Dental Health: A Comprehensive Review. Nutrients. 2019 Aug 6;11(8):1813. doi: 10.3390/nu11081813. PMID: 31390800; PMCID: PMC6723878.

Meyer-Gerspach AC, Drewe J, Verbeure W, Roux CWL, Dellatorre-Teixeira L, Rehfeld JF, Holst JJ, Hartmann B, Tack J, Peterli R, Beglinger C, Wölnerhanssen BK. Effect of the Natural Sweetener Xylitol on Gut Hormone Secretion and Gastric Emptying in Humans: A Pilot Dose-Ranging Study. Nutrients. 2021 Jan 8;13(1):174. doi: 10.3390/nu13010174. PMID: 33429977; PMCID: PMC7828005.

Gasmi Benahmed A, Gasmi A, Arshad M, Shanaida M, Lysiuk R, Peana M, Pshyk-Titko I, Adamiv S, Shanaida Y, Bjørklund G. Health benefits of xylitol. Appl Microbiol Biotechnol. 2020 Sep;104(17):7225-7237. doi: 10.1007/s00253-020-10708-7. Epub 2020 Jul 7. PMID: 32638045.