Odżywki dla sportowców - e-figura.pl Odżywki dla sportowców - e-figura.pl
e-figura.pl|Motywacja|Ortoreksja i bigoreksja – co to i kiedy się martwić?

Ortoreksja i bigoreksja – co to i kiedy się martwić?

Data aktualizacji 20.07.2022

Przeczytasz w 10 minut

Ortoreksja i bigoreksja – co to i kiedy się martwić?

O zaletach sportowego trybu życia można pisać godzinami. Pewnie jesteś ich doskonale świadomy i to właśnie one pognały Cię na pierwszy trening. Ewentualnie, wkrótce pognają. Niestety jednak, siłownia ma też swoje ciemne strony. Ortoreksja – co to? A bigoreksja, fitoreksja? Nazwy słusznie nie kojarzą Ci się zdrowo. Przeczytaj, zanim wpadniesz w psychologiczną pułapkę bycia fit.

Poruszamy temat akurat ortoreksji i bigoreksji, ponieważ te zaburzenia  w pierwszej kolejności dotyczą osób praktykujących zdrowy, sportowy tryb życia. Co gorsza, zjawiska wynikające z bigoreksji i ortoreksji często są podziwiane, uznawane za coś zupełnie normalnego. 

Ortoreksja – co to?

Ortoreksja, a w zasadzie orthorexia nervosa to zaburzenie odżywiania. Rozumie się je jako obsesję na punkcie zdrowej diety. Ta obsesja nie musi iść w parze z ćwiczeniami – jej głównym punktem jest jedzenie.

To zaburzenie samo w sobie nie jest nowe. Po raz pierwszy, ortoreksję zdefiniował w 1997 roku amerykański badacz Bratman. Głośniej zrobiło się o niej dopiero w ostatnich latach, na fali mody na zdrowy tryb życia. Ortoreksja to ten punkt, w którym zdrowe odżywianie zaczyna niszczyć.

Ortoreksja nie może być mylona z byciem na rygorystycznej diecie z powodu stanu zdrowia. Ortorektycy nie mają fizycznych przeciwwskazań do jedzenia wszystkiego, na co przyjdzie im ochota. Nie pozwala im na to wyłącznie psychika. Temat ortoreksji nie dotyczy więc np. uczulonych na gluten, którzy muszą dokładnie sprawdzać etykiety.

ortoreksja radykalnie zdrowa dieta
Dieta może być zbyt zdrowa.

Ortoreksja jeszcze nie została uwzględniona w klasyfikacji chorób ICD-10. Doczekała się za to badań i prób wskazania uniwersalnych symptomów. Wciąż jednak nie mamy czarno na białym, gdzie kończy się dbanie o zdrowie, a gdzie zaczyna ortoreksja. 

Pewne jest jednak to, że ortoreksja upośledza psychospołecznie, a nawet powoduje fizyczne problemy zdrowotne. Tak – można rozchorować się fizycznie od zbyt zdrowego jedzenia. Wynika to głównie z faktu, że ortoreksji często towarzyszą błędne przekonania dietetyczne.

Ortoreksja – jak często występuje?

Nie sposób trafnie określić, jak częstym problemem jest ortoreksja. Badacze zgodnie stwierdzają, że wciąż nie posiadamy uniwersalnych instrumentów, odróżniających gorliwy zdrowy styl życia od obsesyjnego.

Testy do samodzielnego wypełniania przez osoby z podejrzeniem ortoreksji nie są do końca miarodajne. Ortoreksja – jak każde zaburzenie odżywiania – jest bardzo trudne do samodzielnego zauważenia jego symptomów i określenia stopnia zaawansowania problemu. Na tym polega podstępność zaburzeń – wzbudzają refleksje dopiero wtedy, gdy uniemożliwiają normalne funkcjonowanie.

Ogromne znaczenie mają tutaj uwarunkowania kulturowe i środowiskowe. W pewnych kręgach – na przykład w środowisku aktywnych fizycznie – restrykcyjnie zdrowy tryb życia jest uznawany za normę. Takie otoczenie nie ułatwia zwrócenia uwagi, że coś w naszym podejściu do żywienia jest nie tak. Jak częsta jest ortoreksja w środowisku trenujących osób? Strach szacować.

Ortoreksja – objawy. Kiedy się martwić?

Objawy ortoreksji łatwo pomylić z brakiem silnej woli i miłością do własnego zdrowia. Robiąc wszystko na 100%, czy to w celu zdrowotnym czy sylwetkowym, prędzej czy później presja Cię przytłoczy. Albo się poddasz, albo wpadniesz w obsesję.

Przedstawiamy objawy ortoreksji na podstawie kwestionariusza ORTO-15. To obecnie najbardziej popularny, miarodajny test diagnostyczny. 

Ortoreksja – objawy. Brak elastyczności dietetycznej

Ortoreksja – objawy to szeroko pojęta obsesja na punkcie wybierania produktów spożywczych. Cena nie gra roli. Produkt musi być najwyższej jakości, z dobrym makro, dokładnie opisany. Nie musi być smaczny. Ortorektyk zawsze wybierze zdrowszy produkt, nawet jeśli nieszczególnie go lubi.

Niepokojące zachowanie świadczące o tym, że coś jest nie tak, to na przykład wybieranie niezbyt lubianej gorzkiej czekolady – zdrowej – zamiast ulubionej mlecznej. Jak wiadomo, gorzka czekolada to kopalnia zdrowych tłuszczów, witamin i minerałów. Mleczna… bez względu na smak, nawet w małej ilości wchodzi na czarną listę. Oczywiście, zdecydowanie się na zdrowsza czekoladę kosztem smaku nie jest jeszcze ortoreksją, ale chorzy przejawiają podobne zachowania także przy innych produktach. 

ortoreksja sprawdzanie jedzenia
Zanim kupisz jedzenie, sprawdzasz w Sieci czy na pewno jest zdrowe? Szukasz lepszych zamienników?

Ortoreksja zmusza do unikania spotkań towarzyskich, na których trzeba będzie zjeść coś niezdrowego. Zaburzone osoby dadzą się ewentualnie wyciągnąć do zdrowej  restauracji, ale już na pizzę, do cukierni czy McDonalda – nie ma mowy. Imprezy okolicznościowe z tortem w roli głównej to dla ortorektyków katorga. Najwygodniej im jeść w samotności, samodzielnie przygootwane dania.

Okazjonalne odstępstwa od dietetycznych założeń nie wchodzą w grę. Ortoreksja zmusza do dbania o najwyższą jakość każdego posiłku. Jakość zdrowotną, niekoniecznie smakową czy estetyczną.

Ortoreksja – gdy jedzenie rządzi mózgiem

Kolejne objawy ortoreksji to okazjonalne poczucie tęsknoty za starym stylem życia. Fantazjowanie o produktach, które dawniej lubiłeś, chęć pójścia na pizzę z przyjaciółmi tak swobodnie, jak dawniej. To już przeszłość – teraz żyjesz ,,zdrowo”. Co, gdy znajomi zaczną namawiać Cię do zjedzenia tego co oni? Lepiej nie ryzykować. 

Ortorektyk myśli o jedzeniu przez kilka godzin dzienne (kwestionariusz OTRO-15 mówi o minimum 3 godzinach). Podsumowuje w głowie co dokładnie jadł, planuje, co zjeść w dalszej kolejności. Zamiast kierować się intuicyjnym uczuciem głodu, je według stałego, ,,zdrowego” harmonogramu.

Ortoreksja zmusza do pożegnania się z ulubionymi produktami. To jednak nie sprawia, że przestają być ulubionymi. Ortorektyk chętnie dotyka produktów spożywczych, których nie może jeść. Ogląda je, chce z nimi obcować, obserwuje foodpornowe profile na Instagramie. Nigdy jednak nie wrzuca dawniej lubianych ciasteczek do zakupowego koszyka. Nie wolno. Przynajmniej wolno myśleć. 

Obsesja na punkcie jedzenia to typowy objaw zaburzeń odżywiania, nie tylko ortoreksji. Może objawiać się na różne sposoby. Łączy je jedno – dominacja nad innymi myślami. Wybieranie jedzenia staje się ważniejsze od codziennych problemów, jak i przyjemności. Myśli nawracają wiele razy w ciągu dnia, a nawet nie dają zasnąć.

Ortoreksja – gdy jedzenie budzi wyrzuty

Jeszcze jeden objaw ortoreksji – wyrzuty sumienia i karanie się za złamanie zasad zdrowego odżywiania. Takie, prędzej czy później się  zdarzają. Nie da się przez całe życie wykręcać od obiadów z rodziną. 

Jako ortorektyk, czujesz ogromny dyskomfort psychiczny, gdy zjesz coś zakazanego. Myślisz o tym godzinami. Postanawiasz sobie, że to już nigdy się nie powtórzy. Czujesz gorycz porażki, zamiast słodyczy babcinej szarlotki.

ortoreksja objawy odmawianie jedzenia
Zamiast cieszyć się smakiem i towarzystwem, myślisz o składnikach odżywczych?

Ortoreksja a kalorie – jak osoby z tym zaburzeniem podchodzą do kwestii kaloryczności produktów? Nie każdy ortorektyk liczy kalorie. Oczywiście, część ortorektyków wpada w zaburzenia chcąc schudnąć, ale o tym w dalszej części.

Te zachowania nie pasują do Ciebie? To świetnie. A teraz poznaj bigoreksję – drugie ,,siłowniowe” zaburzenie.

Bigoreksja – co to?

Czas na drugie z zaburzeń – bigoreksję. To już nie zaburzenie odżywiania, a zaburzenie dysmorficzne – postrzegania własnego ciała. Śmiało można ją nazwać chorobą zawodową kulturystów. Dotyczy głównie mężczyzn, w szczególności tych trenujących siłowo w celu poprawy sylwetki.

Fachowa nazwa bigoreksji do dysmorfia mięśniowa. Bywa nazywana także ,,odwrotną anoreksją”. Bigorektykowi nigdy nie wydaje się, że jest za duży – wręcz przeciwnie.

Być może słyszałeś kiedyś, że ,,gdy zaczniesz ćwiczyć, wiecznie będziesz za mały”. Coś w tym jest. Ciągłe pragnienie progresu i wyglądania najlepiej w całym klubie fitness, to jeszcze nie bigoreksja. To po prostu marzenie i ambicja. Pragnienie progresu za wszelką cenę, brak radości z małych sukcesów treningowych i wstydzenie się własnego wyglądu – to właśnie bigoreksja.

Bigoreksja  – objawy

Bigoreksja bezpośrednio wiąże się z uzależnieniem od ćwiczeń.  Ćwiczenia są narzędziem, same w sobie niekoniecznie sprawiają przyjemność bigorektykowi. Trenuje dla masy – tyle się dla niego liczy.

Osoby z dysmorfofobią mięśniową trenują bardzo dużo. Często doprowadzają do przetrenowania. Ból nadwyrężonych mięśni przytłumiają środkami przeciwbólowymi. Czas, który powinni poświęcić na regenerację, przeznaczają na dodatkowe treningi. Sięgają po sterydy anaboliczne, ignorując zdrowotne konsekwencje. Dogłębnie wyniszczają organizm dla lepszej sylwetki. Ich myśli krążą wokół tego, jak zrobić bicepsy, ile białka muszą jeszcze zjeść do wieczora i skąd wziąć pieniądze na anaboliczne suplementy.

bigoreksja mierzenie bicepsów
Bigoreksja – wiecznie za mało mięśni.

Zabiegi treningowe idą oczywiście w parze z rygorystyczną dietą. Nie musi być superzdrowa jak przy ortoreksji. Musi być pełna białka – bo bez białka nie będzie mięśni. Ilość protein to dla bigorektyka świętość.

Bigoreksja każe podporządkować swoje życie sztywnemu harmonogramowi treningów. Jeśli na nią cierpisz, od wizyty na siłowni nie odwiedzie Cię żadna migrena, grypa czy pogrzeb. Spotkania towarzyskie? Nie ma czasu – trzeba iść na trening, bo masa sama się nie zrobi.

Pomimo diety i ćwiczeń, każde spojrzenie w lustro wiąże się z rozczarowaniem. Widzisz, że wciąż jesteś malutki. Koszula pękła Ci na plecach? To przypadek. Na pewno nie nabrałeś aż tyle masy mięśniowej. Otóż, nabrałeś, ale bigoreksja nie pozwala Ci tego zauważyć.

Bigoreksja charakteryzuje się wstydem przed pokazywaniem swojego ciała. Osoby zaburzone niechętnie przebierają się w towarzystwie czy zdejmują koszulkę na basenie. Mówią sobie, że dopiero gdy już wypracują wystarczającą ilość masy mięśniowej, pokażą ją światu. Do bigorektyków nie docierają komplementy. Są przekonani, że wyglądają wątło i słabo. 

Ortoreksja i bigoreksja a inne zaburzenia

Zaburzenia odżywiania i postrzegania własnego ciała chodzą parami, a nawet całą bandą. U ich podstaw zawsze leży psychika, a każdy przypadek jest nieco inny. Złożoność problemów nie ułatwia psychiatrom diagnostyki i leczenia.

Klasyczny przykład – ortoreksja + anoreksja.Ortoreksja często jest spowodowane chęcią utraty masy ciała. Ma być nie tylko superzdrowo, ale też niskokalorycznie. Taka ortoreksja często kończy się w szpitalu, z ciężkim wychudzeniem. 

ortoreksja osłabienie u otyłej kobiety
Pamiętaj, że zaburzenia dysmorficzne i żywieniowe nie mają NIC WSPÓLNEGO z wagą. To problemy czysto psychiczne. Zmiany wagi są dopiero ich konsekwencją.

Osoby zaburzone traktują ,,zdrową” dietę głodówkową jako lepszą od ,,typowych anorektycznych” głodówek. Wmawiają sobie, że świetna jakość żywności zrekompensuje kolosalny deficyt kaloryczny. Do tego wszystkiego dorzucają uzależnienie od ćwiczeń, mających dać im szczupłą sylwetkę.

Bigoreksja spotyka się z ortoreksją przy komponowaniu restrykcyjnych jadłospisów. Część osób z dysmorfią mięśniowa bierze sobie do serca zasady żywienia i traktuje superzdrową dietę jako sposób na zwiększenie hipertrofii. Restrykcyjnie tną węglowodany i tłuszcze, by budować tylko suchą masę

Do tego wszystkiego dochodzi jeszcze fitoreksja – inne zaburzenie, polegające na obsesji na punkcie wysportowanej sylwetki oraz zdrowego stylu życia. Głodówki prowadzą do bulimii i napadów kompulsywnego objadania. Jedne zaburzenia płynnie przechodzą w inne. A do tego wszystkiego dochodzą zaburzenia depresyjne.

Jak się bronić?

Jak wspomnieliśmy, ortoreksja i bigoreksja mają podłoże czysto psychiczne. Mogą dotknąć każdego. Jeśli czujesz niechęć do swojego wyglądu, wstydzisz się go, Twoje życie kręci się wokół diety i ćwiczeń, skontaktuj się z psychologiem. 

W ramach profilaktyki, odetnij się od toksycznych osób. Jeśli ktoś krytykuje Twój wygląd, i styl życia, podziękuj mu za znajomość. 

Cofnij obserwację profili ,,radykalnych fitnessiarzy” w mediach społecznościowych. Zamiast nich, zaobserwuj motywujących trenerów, mówiących o różnych aspektach treningu – także o regeneracji i jedzeniu dla przyjemności. Oni dobrze wiedzą czym jest ortoreksja i bigoreksja – nie chcą wpędzać w nie swoich obserwatorów.

kobieta jedząca donuta odstępstwo od diety
Obserwuj tych ludzi, którzy pokazują zdrowe podejście do fit-życia – nie radykalne.

Dbaj o życie towarzyskie oraz rodzinne. Słuchaj bliskich i znajomych. Kiedy powiedzą Ci, że przesadzasz, trenujesz za dużo, a Twoje podejście do diety przeraża – nie denerwuj się. Pomyśl, czy nie mają racji. Oni nie chcą dla Ciebie źle.


Pamiętaj – dieta i trening są dla Ciebie – nie ty dla nich. Ortoreksja i bigoreksja to patologiczny radykalizm. Nie mają nic wspólnego z siłą woli i ambicją. Kiedy wygląd i jedzenie komplikują Ci życie, to już nie jest bycie ,,fit”. To zaburzenie. Twoja psychika jest skarbem, o który trzeba dbać tak samo, jak o ciało. Gdy coś Cię niepokoi, a życie nie smakuje jak dawniej, udaj się po pomoc. Im wcześniej, tym lepiej.

Bibliografia:

Dunn TM, Gibbs J, Whitney N, Starosta A. Prevalence of orthorexia nervosa is less than 1 %: data from a US sample. Eat Weight Disord. 2017 Mar;22(1):185-192. doi: 10.1007/s40519-016-0258-8. Epub 2016 Feb 22. PMID: 26902744.

Reynolds R. Is the prevalence of orthorexia nervosa in an Australian university population 6.5%? Eat Weight Disord. 2018 Aug;23(4):453-458. doi: 10.1007/s40519-018-0535-9. Epub 2018 Jun 28. PMID: 29956098.

Dunn TM, Bratman S. On orthorexia nervosa: A review of the literature and proposed diagnostic criteria. Eat Behav. 2016 Apr;21:11-7. doi: 10.1016/j.eatbeh.2015.12.006. Epub 2015 Dec 18. PMID: 26724459.

Mosley PE. Bigorexia: bodybuilding and muscle dysmorphia. Eur Eat Disord Rev. 2009 May;17(3):191-8. doi: 10.1002/erv.897. PMID: 18759381.

Cerea S, Bottesi G, Pacelli QF, Paoli A, Ghisi M. Muscle Dysmorphia and its Associated Psychological Features in Three Groups of Recreational Athletes. Sci Rep. 2018 Jun 11;8(1):8877. doi: 10.1038/s41598-018-27176-9. PMID: 29891927; PMCID: PMC5995876.

Mogą Ci się spodobać

Bikini fitness – życie, przygotowania i wymagania w tym sporcie

Data aktualizacji 27.03.2024

Przeczytasz w 9 minut

Bikini fitness to sylwetkowy sport przyszłości. W ostatnich latach coraz […]

Trening mentalny w sporcie – co to jest? Techniki, znaczenie, korzyści

Data aktualizacji 07.03.2024

Przeczytasz w 10 minut

Trening mentalny daje nieocenioną przewagę nad przeciwnikiem. Największe zasoby siły […]

Silna wola – co to jest i jak nad nią pracować?

Data aktualizacji 12.02.2024

Przeczytasz w 9 minut

Silna wola – jakże często nam jej brakuje! Realizacja noworocznych […]

Prezent dla trenerki – co wybrać? 10 najlepszych propozycji

Data aktualizacji 09.02.2024

Przeczytasz w 9 minut

Prezent dla trenerki, która zmieniła Twoje życie – wyraź swoją […]

Czy czekolada jest zdrowa? Gorzka i inne – cała prawda!

Data aktualizacji 04.01.2024

Przeczytasz w 9 minut

Czy czekolada jest zdrowa? To kwestia bardziej kontrowersyjna, niż mogłoby […]

,,Dlaczego nie mogę schudnąć?” 15 przyczyn – znajdź swoją!

Data aktualizacji 14.12.2023

Przeczytasz w 8 minut

Dlaczego nie mogę schudnąć? To najczęstsze pytanie padające w gabinetach […]

Metabolizm – co to i co warto o nim wiedzieć? Poznaj swoje ciało!

Data aktualizacji 22.09.2023

Przeczytasz w 12 minut

Metabolizm – co to takiego? O metabolizmie, tudzież przemianie materii, […]

Jak się nie przejmować? 10 metod by wreszcie przestać się martwić

Data aktualizacji 19.09.2023

Przeczytasz w 7 minut

Jak się nie przejmować wszystkim dookoła? Problemy, na które nie […]

Jak zaakceptować siebie? 10 sposobów które Ci w tym pomogą

Data aktualizacji 25.08.2023

Przeczytasz w 9 minut

Jak zaakceptować siebie, zapomnieć o kompleksach i przestać porównywać się […]

Jak poprawić pamięć i koncentrację? 18 prostych sposobów 

Data aktualizacji 21.08.2023

Przeczytasz w 9 minut

Jak poprawić pamięć i koncentrację, a przez to jakość całego […]

Sport dla par – 15 pomysłów na aktywne randkowanie

Data aktualizacji 17.07.2023

Przeczytasz w 6 minut

Sport dla par, w który na dobre się wkręcicie – […]

Jak przestać podjadać? 12 metod ratujących Twoją dietę

Data aktualizacji 04.07.2023

Przeczytasz w 8 minut

Jak przestać podjadać, gdy już zmobilizujesz się do przejścia na […]

Jak się zrelaksować? 10 metod na stresujący dzień

Data aktualizacji 03.07.2023

Przeczytasz w 8 minut

Jak się zrelaksować, gdy dzień mocno dał Ci w kość? […]

Motywacja do odchudzania – 18 metod które zadziałają nawet na Ciebie

Data aktualizacji 26.06.2023

Przeczytasz w 12 minut

Motywacja do odchudzania opuszcza Cię, jeszcze zanim zauważysz pierwsze efekty? […]

Jak się ochłodzić w domu i na mieście? 14 sprawdzonych pomysłów

Data aktualizacji 23.06.2023

Przeczytasz w 9 minut

Jak się ochłodzić, gdy temperatura sięga daleko powyżej komfortowych 20 […]

Relaksacja przed snem – 10 sposobów na spokój po całym dniu

Data aktualizacji 22.06.2023

Przeczytasz w 6 minut

Relaksacja przed snem może zwalczyć problemy z zasypianiem i przebudzeniami. […]

Jak poprawić kondycję? 11 metod dzięki którym odżyjesz

Data aktualizacji 15.05.2023

Przeczytasz w 11 minut

Zadyszka po dobiegnięciu do tramwaju. Przystawanie pomiędzy piętrami. Ręce wykończone […]

Dobre nawyki – 30 drobnych praktyk zmieniających życie

Data aktualizacji 12.05.2023

Przeczytasz w 15 minut

Dobre nawyki nie oznaczają przewrócenia codzienności do góry nogami, rygorystycznego […]

Brak energii – skąd się bierze i jak rozwiązać ten problem?

Data aktualizacji 11.05.2023

Przeczytasz w 14 minut

Brak energii potrafi uprzykrzyć życie na każdym kroku. Kiedy siły […]

Jak zostać trenerem personalnym — 8 kroków do wymarzonego zawodu

Data aktualizacji 08.05.2023

Przeczytasz w 10 minut

Siłownia to Twój drugi dom, trening i dieta nie mają […]

Kiedy można zacząć ćwiczyć po porodzie? SN i cesarka

Data aktualizacji 02.05.2023

Przeczytasz w 5 minut

Poród to wielkie wydarzenie w życiu kobiety. Jej ciało przechodzi […]

Zdrowy tryb życia – 20 prostych zasad. Zacznij od teraz!

Data aktualizacji 25.04.2023

Przeczytasz w 12 minut

Zdrowy tryb życia może prowadzić każdy — także ten najbardziej […]

Co daje spacerowanie? 16 korzyści nie tylko dla zdrowia

Data aktualizacji 10.03.2023

Przeczytasz w 6 minut

Spacerowanie — najprostsza, najbardziej naturalna aktywność dostępna dla każdego. Trudno […]

Jazda na rolkach — efekty. 10 korzyści dla ciała i umysłu

Data aktualizacji 03.03.2023

Przeczytasz w 6 minut

Jeżdżenie na rolkach jest połączeniem przyjemnego z pożytecznym. Poza świetną […]

Co daje bieganie? 20 zalet biegania odmieniających życie

Data aktualizacji 24.02.2023

Przeczytasz w 10 minut

Bieganie to najpopularniejszy amatorski sport świata — nic dziwnego, gdy […]

Rodzaje sportów – jaki najbardziej do Ciebie pasuje?

Data aktualizacji 17.02.2023

Przeczytasz w 15 minut

Na świecie istnieją tysiące sportów. Popularne dyscypliny, które masz okazję […]

Jazda na rowerze stacjonarnym — efekty, zalety i wady

Data aktualizacji 10.02.2023

Przeczytasz w 8 minut

Jazda na rowerze stacjonarnym to jeden z najczęściej wybieranych sportów […]

Czy można ćwiczyć z zakwasami? Wyjaśnienie

Data aktualizacji 19.01.2023

Przeczytasz w 6 minut

Wciąż czujesz w mięśniach skutki poprzedniego treningu, a wielkimi krokami […]

Jak schudnąć bez ćwiczeń? Jeden NIEZBĘDNY warunek

Data aktualizacji 11.01.2023

Przeczytasz w 8 minut

Odchudzanie kojarzy się z dwoma rzeczami – dietą i ćwiczeniami. […]

Czy po pobraniu krwi i szczepieniu można ćwiczyć?

Data aktualizacji 22.12.2022

Przeczytasz w 5 minut

Planujesz w najbliższym czasie zbadać krew lub przyjąć szczepionkę i […]

X

Darmowy ebook

50 pytań o odżywki i suplementy

Zapisuję się
poup close